Ακούστε
Ξημέ- ξημέρωσε η ανατολή και χάραξε η δύση,
παίρνει, παίρνει κι ο νιος το μαύρο του, πάει να τον ποτίσει.
Στο δρό- στο δρόμο οπού πήγαινε Θεόν παρακαλούσε:
– Αχ Θεέ, Θεέ μου να, αχ Θεέ μου να την έβρισκα,
Θεέ μου να την έβρισκα τήν αγαπώ στη βρύση,
να τσ’ έδινα να μου ’πλενε και να μη με γνωρίσει.
Έτσι που παρακάλεσε, έτσι πηγαίν’ τη βρίσκει,
σαράντα τάσια έσυρε, στα μάτια δεν την είδε
κι απάνω στα σαράντα δυο τη βλέπει δακρυσμένη.
– Κόρη μου ποιος σε βούρκωσε και είσαι δακρυσμένη;
– Έχω άντρα στην ξενιτιά τώρα δώδεκα χρόνια
ακόμα δυο τον καρτερώ και τρεις τον απαντέχω.
– Κόρη εγώ ’μαι ο άντρας σου, εγώ ’μαι κι ο καλός σου.
– Αν είσαι συ ο άντρας μου, αν είσαι κι ο καλός μου,
πες μου σημάδια του σπιτιού κι έτσι να σε πιστέψω.
– Έχεις δεντρί στην πόρτα σου και κλήμα στην αυλή σου.
– Περαστικός επέρασες τα είδες και τα ξέρεις.
Αν είσαι ’σύ ο άντρας μου, αν είσαι κι ο καλός μου,
πες μου σημάδια του κορμιού κι έτσι να σε πιστέψω.
– Έχεις ελιά στο πόδι σου κι ελιά στην αμασχάλη,
καταμεσίς στο στήθος σου τ’ άστρι και το φεγγάρι.
– Τότε εσύ ’σαι ο άντρας μου, εσύ ’σαι ο καλός μου.
Το τραγούδι αυτό καθώς και το Μια κόρη συναπόβγανε ανήκουν στη μεγάλη και προσφιλή οικογένεια των «αναγνωρίσεων» (βλ. και τραγούδια Πραματευτής κατέβαινε, Τρι άρχοντες καθόντανε, Ένας κοντός κοντούτσικος (Mελί Eρυθραίας), Ένας κοντός κοντούτσικος (Σκιάθος)). Σύζυγος γυρνάει από μακρόχρονη απουσία. Αγνώριστος απ’ τα χρόνια, συναντάει την ανύποπτη γυναίκα του και με διάφορα τεχνάσματα προσπαθεί να βεβαιωθεί για την πίστη και τα αισθήματά της. Ο ίδιος βεβαιώνεται και της αποκαλύπτει την ταυτότητά του, αλλά εκείνη ζητάει σημάδια για να πειστεί, σημάδια απόκρυφα που μόνο εκείνος μπορεί να ξέρει. Ακολουθεί η αναγνώριση και η λύτρωση.
Μεγάλη συζήτηση αναπτύχθηκε ανάμεσα στους μελετητές λόγω της μεγάλης ομοιότητας του τραγουδιού με το επεισόδιο του νόστου του Οδυσσέα και της αναγνώρισης από την Πηνελόπη. Υποστηρίχτηκε μεταξύ άλλων ότι πρόκειται για διάπλαση και διάδοση του ομηρικού επεισοδίου μέσω των πλανόδιων ραψωδών. Ο Ι. Θ. Κακριδής, όμως, πιστεύει ότι το θέμα της αναγνώρισης ανήκει σ’ ένα προομηρικό ποιητικό στρώμα, και ότι τόσο ο Όμηρος όσο και το τραγούδι άντλησαν από αυτή την παγκόσμια λαϊκή προφορική παράδοση. Μιράντα Τερζοπούλου (2008)
Το τραγούδι ηχογραφήθηκε σε στούντιο το, 2006.
Το κατέγραψε η Δόμνα Σαμίου στα Νέα Μουδανιά Χαλκιδικής από την 79χρονη τότε κυρά-Ζωή Λιοντή, με καταγωγή από το Κατιρλί της Νικομήδειας, το 1982.
Ξημέρωσε η ανατολή
Ζωή Λιοντή, Νέα Μουδανιά Χαλκιδικής, 1982
© Αρχείο Δόμνας Σαμίου
