Ακούστε
Aϊτέντς επαραπέτανεν ψηλά σα επουράνια, ούι αμάν αμάν,
ψηλά σα επουράνια, ούι αμάν αμάν, ούι αμάν αμάν.
Και τα τσαγκία1 τ’ κόκκινα και το τσαρκούλ’2 ατ’ μαύρον
κι εβάστανεν σα κάντζια3 του παλικαρί’ βραχιόναν.
– Αϊτέ μ’ για δώσ’ μ’ ας σο κρατείς, για πέει με ν-όθεν κείται.
– Aς σο κρατώ ’κί δίγω σε, άρ’ όθεν κείται λέγω.4
Aκεί σο πέραν το ραχίν,5 σ’ ελάτεα ’πεκεί μέρος6
Τραντέλλεναν7 εσκότωσαν και κείται ματωμένος.
Mαύρα πουλία τρώγν’ ατόν και ν-άσπρα τριυλίσκουν.8
Φατέστεν πούλια μ’, φάτεστεν, φατέστεν τον καρίπην,
σην θάλασσαν κολυμπετής, σ’ ομάλεα πεχλιβάνος,
σον πόλεμον τρισέλλενας, Ρωμαίικον παλικάριν.
1τσαγκία: τα σαγόνια
2τσαρκούλ': το λοφίο, η κορφή του κεφαλιού
3κάντζα: νύχια, αρπάγες
4άρ' όθεν κείται λέγω: αλλά τέλος πάντων θα σου πω πού βρίσκεται
5ραχίν: βουνό
6ελάτα 'πεκεί μέρος: πίσω από τα έλατα
7Τραντέλλενας: Στην ποντιακή διάλεκτο η λέξη Έλλενος/Έλληνας σημαίνει παλικάρι, ήρωας με τεράστια δύναμη –όπως άλλωστε συχνά και το Σαρακηνός ή Ακρίτης. Το Τραντέλλενας/Τρισέλληνας είναι υπερθετικό του υπερφυσικού αυτού όντος (βλ. και το τραγούδι Ο Χάρος μαύρα φόρησεν)
8τριυλίσκουν: τριγυρίζουν.
9καρίπης: από το τουρκ. garip = ξένος, και κατ’ επέκταση ο έρημος, ορφανός, ταλαίπωρος.
10ομάλα: τόπος πεδινός, κάμπος
11πεχλιβάνος: παλαιστής. Η παραδοσιακή τελετουργική πάλη, απαραίτητο αγώνισμα σε όλες τις μεγάλες κοινωνικές συνάξεις (πανηγύρια, γάμους κτλ.), απαιτούσε μεγάλη σωματική ρώμη και αντοχή γιατί ο νικητής του κάθε ζευγαριού όφειλε να παλέψει διαδοχικά με όσο το δυνατόν περισσότερους αντιπάλους μέχρι την οριστική –και πολύ τιμητική– νίκη.
Τα πουλιά και τα άλογα είναι οι εκπρόσωποι του ζωικού βασιλείου που κυριαρχούν στα επικά ηρωικά και ακριτικά τραγούδια, συνομιλούν με τον ήρωα για τα πιο σημαντικά θέματα, τον κρίνουν, τον εμψυχώνουν, τον ειδοποιούν, προλέγουν τη μοίρα του. Αν το άλογο είναι ο πιστός σύντροφός του στα έργα του πολέμου και της ειρήνης, συμπληρώνοντας τη δύναμη και την ταχύτητα που του έδωσε η φύση και μεταμορφώνοντάς τον σε ένα άλλο, φαντασιακό πλάσμα, τα πουλιά αποτελούν την ψυχεδελική του διάσταση, την άπιαστη προοπτική της ύπαρξης. Το πουλί είναι ο παντεπόπτης του κόσμου και της ζωής. Ελεύθερα και ανυποδούλωτα συνομιλούν με τον άνθρωπο από μιαν «απόσταση». Αντίθετα με το πάντα υποστηρικτικό άλογο, τα ομιλούντα πουλιά κρατούν μια προκλητική στάση ανωτερότητας σχεδόν σαδιστική, προλέγοντας ή αναγγέλλοντας σταθερά κάτι κακό που επίκειται ή που έχει ήδη συμβεί: το θάνατο ή άλλες συμφορές – αλώσεις πόλεων, αρπαγές γυναικών. Άλλοτε ξαναγίνονται όρνια και κατασπαράζουν σκοτωμένα παλικάρια διαγουμίζοντας τα όμορφα κορμιά τους και τη δύναμή τους. Μιράντα Τερζοπούλου (2016)
Το τραγούδι ηχογραφήθηκε σε στούντιο, το 2004.
