Χήρα-ν παιδίν εγέννησε
Χήρα-ν παιδίν εγέννησε και λεν τονε Προσφύλη,
στα σίδερα τον γέννησε, στη φυλακή τον θρέβει.
Χρονιάρης πιάνει το σπαθί, στα δύο το κλοντάρι,1
στα τρία και στα τέσσερα πηνέβ’2 καβαλικεύει.
Πήνεψε, καβαλίκεψε, ’κατό δρόμους πηγαίνει.
Kι ως τ’ άκουσε κι ο βασιλιός, πολύ τονε βαριώθη.3
– Ας σωρευτεί τ’ αλλάγια4 μου, κι όλο προαλλαγιά μου,
Χήρα-ν παιδίν εγέννησε και λεν τονε Προσφύλη,
στα σίδερα τον γέννησε, στη φυλακή τον θρέβει.
Χρονιάρης πιάνει το σπαθί, στα δύο το κλοντάρι,
στα τρία και στα τέσσερα πηνέβ’ καβαλικεύει.
Πήνεψε, καβαλίκεψε, ’κατό δρόμους πηγαίνει.
Kι ως τ’ άκουσε κι ο βασιλιός, πολύ τονε βαριώθη.
– Ας σωρευτεί τ’ αλλάγια μου, κι όλο προαλλαγιά μου,
όποιος τρώγει το [γ]έμα μου,5 στον Πορφυλή να πάει.
[Ως τ’ άκουσε κι ο Πορφυλής αρνιοβοσκός και βγήκε,
βόσκει τα, παραβόσκει τα, ’κατό δρόμους τα βγάζει.
Φανήκαν οι Σαρακηνοί σαν τ’ άστρα, σαν τα φύλλα.
Τα άστρα έχουν μέτρωση, τα φύλλα έχουν ψήφους6
κι εκείνοι μέτρο δέν εχουν7 και ψήφο δεν ψηφιένται.
Ούλ’ ήρταν, ούλοι πέρασαν κι ούλ’ ήρταν, ούλοι διάβαν,
’πόμνειν’ γ-εις τυφλός κουτσός και γ-εις μονοχεράκης.
– Να μη σε πούμ’ αρνιοβοσκό, εδά Πορφύρην είδες;
– Το ποιο Πορφύρην αραεύτ’, το ποιο Πορφύρη γ’ρεύητ’;
– Εκειό της χήρας τον υιό, της Σαραμιάς το ’γγόνι.8
– Χήρας ο υιός εγώ ειμαι, το γ’ρεύητε εγώ ’μαι.
Δώκαν φωνή και φώναξαν, ό,τι φωνή κι αν είχαν.
Τα ήσαν μπρος γυρίστανε, τα ήσαν πίσω στάθαν,
τα ήσαν σην αναμεσαριά στάθαν κι αναρωτιένται.
Διπλόν τριπλόν τον έδεσαν, διπλόν τον σιδερώνουν.
– Βούλα τα κάστρα πάτε με, στη Δίκια μη με πάτε,
στη Δίκια ’χω ξαθή κορη, θωρεί με και δακρυούται.
Βούλα9 τα κάστρ’ αφήκανε, στη Δίκια τον παγαίνουν.
Ξέβηκε κι η ξαθή κορη ας τα ψηλά κοιτάζει.
– Πορφύρη, πού ’ν’ τα ήλεγες, Πορφύρ’ πού ’ν’ τα καυκίστεις;
– Σώπα, σώπα ξαθή κορη, μη κλαις και μη δακρυούσαι.
Όσο ν’ αστήσω10 τα βουινά, τα μεσακά κοιλάδια,
χαπάριτσι σε στέλνω ’γώ με του πουλιού τη γλώσσα.
Διαβήκαν τα ψηλά βουινά, τα μεσακά κοιλάδια,
όλα τα σκοινιά ’κόπανε, ’γέναν σπαθιά, κοντάρια.
Όλους τους Τούρκους σκότωσε και το τυφλό αφήκεν,
αφήκεν το τυφλό κουτσό και το μονοχεράκι.
– Αμέτ’ ειπέτ’ το βασιλιά, το μέγα βασιλέα,
αν έχει κι άλλα λάχανα, ας τα στείλει, ας έρτουν,
τούτ’ μαγειριά δεν έγιναν, μαγειρ’κό δεν γιομώσαν.]
1κλοντάρι: κοντάρι
2πηνέβ': πηδάει
3βαριώθη: του φάνηκε βαρύ, του κακοφάνηκε
4αλλάγια: τμήμα στρατού στην υπηρεσία του βασιλιά, η βασιλική σωματοφυλακή
5γέμα: γεύμα. Όποιος μοιράζεται το τραπέζι μου και άρα συνδέεται μαζί μου με τους ιερούς δεσμούς της φιλοξενίας
6τα άστρα μετριούνται, τα φύλλα λογαριάζονται. «Ψήφος» με την αρχαία σημασία: πετραδάκι που το χρησιμοποιούσαν για την αρίθμηση, μετρητής· ψήφοις λογίζεσθαι = υπολογίζω χρησιμοποιώντας πετραδάκια.
7Πολλές λέξεις παρουσιάζονται στο κείμενο παρατονισμένες. Αυτό συμβαίνει όταν η μελωδία, ακολουθώντας το ισχυρό του ρυθμού, τονίζει τη λέξη σε άλλη συλλαβή από την κανονική της ομιλίας, προσαρμόζοντάς την στα μέτρα του μέλους.
8Πρόκειται για παραφθορά της στερεότυπης έκφρασης «της ερημιάς το εγγόνι». Φαινόμενο συχνό: όταν λησμονιέται το αρχικό νόημα ενός τραγουδιού, μιας έκφρασης, μιας λέξης, ο τραγουδιστής, φροντίζοντας μόνο να ταιριάζει στο μουσικό μέτρο, προσαρμόζει, διασκευάζει, «μεταφράζει», «λειαίνει» προσπαθώντας να κάνει στίχους και περιστατικά κατανοητά και αποδεκτά, αδιαφορώντας για το παλαιό νόημα των λόγων.
9βούλα: σε όλα.
10αστήσω: πιθανόν από την τουρκική λέξη aşmak = υπερπηδώ, διασκελίζω, περνώ
